شاخصهای کلیدی موثر در رشد شرکتهای حمل و نقل ریلی باری

شاخصهای کلیدی موثر در رشد شرکتهای حمل و نقل ریلی باری

*حسن صدیقی، معاون بازرگانی و لجستیک شرکت ریل پرداز سیر

یکی از مهمترین شاخصهای کلیدی بیانگر رشد در هر سازمان، درآمد عملیاتی است. افزایش درآمد در یک شرکت ریلی باری می تواند معلول چند علت باشد. مهمترین علت میزان تن-کیلومتر بار جا به جا شده است. لیکن افزایش تن-کیلومتر خود معلول عوامل دیگری از جمله تعداد و ظرفیت واگنهای در دسترس شرکت و بهره وری واگنهاست. بهره وری به این معنا است که هر واگن طی دوره زمانی معین چه میزان تن-کیلومتر بار حمل می کند. مهمترین علت افزایش بهره وری در ناوگان ریلی، افزایش سرعت سیر است. به عنوان یک نمونه موفق درآمد شرکت ریل پرداز سیر (وابسته به هلدینگ ارزش آفرینان فدک به عنوان بزرگترین هلدینگ ریلی بخش خصوصی کشور) در سال 97 نسبت به سال 96 حدود80 درصد رشد داشته و از مبلغ 752 میلیارد ریال در سال 96 به مبلغ 1.361 میلیارد ریال در سال 97 رسیده است. این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که تعداد واگنهای ما در سال 97 نسبت به سال قبل از آن تغییر محسوسی نداشته و صرفاً تعداد 50 واگن آن از اواسط سال 97 به ناوگان شرکت اضافه شد.

 برای اینکه کیفیت این رشد بهتر بیان شود مقادیر مقایسه ای شاخص بهره وری که بیانگر عملکرد سرانه هر واگن هست را ذکر می کنم. در سال 97 به لطف خدا، همت همکارانم و نیز همیاری و همراهی راه آهن ج.ا.ا یک رشد انفجاری 45 درصدی بهره وری ناوگان را تجربه کردیم. در این سال سرعت سیر بازرگانی ناوگان پر و خالی (شامل زمان بارگیری، سیر و تخلیه) رشد خوبی داشت و از حدود 110 کیلومتر روزانه به حدود 160 کیلومتر روزانه افزایش یافت. موضوع دیگری که روی افزایش بهره وری ناوگان اثر دارد، سرعت تخلیه و بارگیری است. شرکتهای حمل ریلی به تنهایی در افزایش سرعت بازرگانی ناوگان خود نمی توانند موثر باشند، چون نیروی کشش از طرف شرکت راه آهن ج.ا.ا تامین شده وشرکتهای مالک واگن تنها کاری که میتوانند بکنند این است که پیگیری های مداوم از عوامل شرکت راه آهن برای افزایش سرعت سیر داشته باشند. لیکن آنچه که در این زمینه در اختیار شرکتها است، سرعت بارگیری و تخلیه در مبادی و مقاصد است. با توجه به اینکه حدود 50 درصد از زمان سیر بازرگانی یک واگن به فعالیتهای تخلیه و بارگیری اختصاص دارد، شرکتها میتوانند در کاهش این اتلاف زمان اثر گذار باشند. در زمان بارگیری هماهنگی با صاحب بار موثر بوده و واگنی که قرار است برای بارگیری به مبادی اعزام شود باید بار در سایت شارژ شده باشد. در زمان سیر و نهایتاً تخلیه هم به همین صورت وقتی واگنی به مسیری اعزام شده باید از جهت مشکلات احتمالی مانند میزان ترافیک مسیر و ترافیک تخلیه بررسی شود تا واگنها به ترافیک برخورد نکنند. ما در شرکت ریل پرداز سیر، سعی کردیم این موضوعات را در سال 97 بهبود ببخشیم و این بهبود روی عملکرد ما تاثیر داشته است. در این راستا مکانیزم هایی را برای سهولت تخلیه طراحی کردیم.

موضوع دیگری که روی افزایش تن-کیلومتر تاثیر دارد، موضوع طول مسیر است. با توجه به اینکه تخلیه و بارگیری بخش زیادی از زمان ناوگان را صرف میکند، بطور طبیعی هر چه طول مسیر افزایش یابد، زمانهای کمتری در تخلیه و بارگیری هدر میرود و واگن زمان بیشتری در حال سیر خواهد بود که به معنای افزایش درآمد است.  به طور کلی ماهیت حمل و نقل ریلی این است که باید در مسیرهای طولانی حرکت کند. در شرکت ریل پرداز سیر، سعی کردیم مسیرهای طولانی را برای حمل انتخاب کنیم. از حدود 800 کیلومتر که میانگین مسافت حمل بار ما در سال 96 بوده به بالغ بر 1050 کیلومتر در سال 97 رسیدیم. از مسیرهای مرسوم قبلی که عموماً به سمت ذوب آهن اصفهان و بندرعباس بود در سال 97 به مسیر میاندشت در استان خوزستان با فاصله نزدیک به 2 هزار کیلومتر نغییر مسیر دادیم. این امر باعث افزایش بهره وری و درنتیجه افزایش تن-کیلومتر شد. علت دیگر افزایش درآمد فارغ از بحث تن-کیلومتر، افزایش نرخ مالکانه در سال 97 بود. سال 96 میانگین نرخ مالکانه برای هر تن-کیلومتر حدود 170 ریال بود، در صورتی که در سال 97 این نرخ  با رشد حدود  47 درصدی به 250 ریال رسید.

قابل ذکر است که قبلاً کرایه حمل از سه قسمت تشکیل می شد: نیروی کشش (لکوموتیو)، حق دسترسی شبکه و نرخ مالکانه شرکتهای حمل. ولی از تیرماه امسال حق دسترسی شبکه  و نرخ لکوموتیو در یک آیتم تعریف شده و تحت عنوان تعرفه بهره برداری به شرکتهای حمل ابلاغ شده و شرکتها موظف به پرداخت آن به راه آهن هستند. نرخ مالکانه در نهایت بر اساس چانه زنی بین شرکتهای حمل با صاحبان بار تعیین می شود. اما برای همسویی بیشتر شرکتها در جهت تعیین نرخ مالکانه به ابتکار شرکت ریل پرداز و با استفاده از نظرات کارگروه واگنهای لبه بلند انجمن صنفی حمل و نقل ریلی، برای اینکه شرکتها حمل ریلی خیلی در تعیین نرخ مالکانه تفرق نداشته باشند، نرخ مالکانه کارشناسی با کمک کلیه اعضا کارگروه در سال 97 استخراج و مورد توافق انجمن قرار گرفت و این نرخ به عنوان مبنای مذاکره شرکتهای مالک واگن با صاحبان بار اعلام شد. این نرخ در سال 98 نیز مورد بازبینی قرار گرفته و از سوی انجمن جهت اجرا به شرکتهای ریلی ابلاغ گردید.

موضوع موثر دیگر در افزایش میزان تن-کیلومتر جا به جا شده، در دسترس بودن واگن ها است. هرچه واگن ها دوره زمانی کمتری برای تعمیرات داشته باشند، میزان دسترس پذیری آنها افزایش یافته و به تبع آن تن-کیلومتر جابجا شده توسط آنها بیشتر است. در سال 97، درصد دسترس پذیری واگن ها از 89 درصد در سال 96  به 94 درصد در سال 97 افزایش یافت. قابل ذکر است که کلیه تعمیرات واگنهای ملکی در کارخانجات شرکت در اصفهان و توسط پرسنل مجرب و متخصص این شرکت انجام می پذیرد. کارخانجات مذکور به واگنهای سایر شرکتها نیز خدمات تعمیراتی ارائه می دهند.

محصول همه این تلاشها و بهبودهای انجام شده در شرکت ریل پرداز سیر آن است که میزان تن-کیلومتر جا به جا شده توسط شرکت در سال 97 حدود 60 درصد رشد داشته است و از یک میلیارد و 267میلون تن-کیلومتر در سال 96 به 2 میلیارد و 10 میلیون-تن کیلومتر در سال 97 رسیده است.

این خبر در تاریخ 29 مهرماه 98 در روزنامه دنیای اقتصاد هم منتشر شد.